De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) helpt de potentiële coalitiepartijen graag mee om tot overeenstemming te komen op het gebied van klimaat en energie. Hiervoor maken we een analyse van de overeenkomsten en verschillen tussen D66, VVD, GroenLinks-PvdA, CDA en JA21. Ook stellen we een gedetailleerde vergelijking op van de energie- en klimaatmaatregelen die de partijen bij het CPB hebben laten doorrekenen. Tot slot vergelijken we de energie- en klimaatpassages uit de verschillende verkiezingsprogramma’s met elkaar. Een korte samenvatting:
Klimaatdoelen
Vier van de vijf partijen onderschrijven de huidige klimaatdoelen. VVD en CDA volgen hierbij vooral de Europese lijn. D66 en GroenLinks-PvdA willen verder gaan: zij streven naar klimaatneutraliteit in 2040. JA21 noemt de huidige doelen “onrealistisch” en legt de nadruk op klimaatadaptatie in plaats van strengere reductiedoelen
Energieonafhankelijkheid en energiemix
Alle partijen vinden energieonafhankelijkheid belangrijk, maar de manier waarop zij dit willen bereiken verschilt behoorlijk. Wind op zee speelt bij bijna alle partijen een grote rol, met forse investeringsplannen. Alleen JA21 noemt dit expliciet niet. In de doorrekeningen trekken D66, VVD, GL-PvdA en CDA structureel €200-€800 miljoen uit om duurzame energie te stimuleren door middel van de SDE++-regeling of subsidies. D66 voor wind op zee, GL-PvdA voor wind op zee en overige hernieuwbare energiebronnen. CDA wil de SDE++ gebruiken voor (BE)CCS, CfD’s voor wind op zee, groen gas en het stimuleren van flexibiliteit op het net. De VVD zet de SDE++ in voor CCS & CCU, ondersteuning van de industrie en voor het tegengaan van netcongestie. JA21 wil de SDE++ afschaffen.
Versnelling van energieprojecten
Alle partijen willen dat Nederland “van het slot” gaat en netinfrastructuur-projecten sneller gerealiseerd kunnen worden.
Netcongestie en energieopslag
Over een probleem zijn partijen het roerend eens: netcongestie moet snel worden opgelost. Alle partijen willen fors investeren in het elektriciteitsnet en procedures versnellen.
Betaalbare energie voor iedereen
Isolatie: Alle partijen vinden dat energie betaalbaar moet blijven, vooral voor huishoudens. Isolatie is een gedeeld uitgangspunt.
Energiebelasting: Over energiebelasting verschillen de visies.
Warmtetransitie: In hun verkiezingsprogramma’s schrijven D66, CDA en GroenLinks-PvdA dat zij een grote rol voor warmtenetten zien. Uit de doorrekeningen blijkt echter dat de financiering hiervoor beperkt is.
Industrie: Europees speelveld of nationale ambitie: De partijen verschillen over de vraag hoeveel sturing de overheid moet geven aan de verduurzaming van de industrie.
Mobiliteit: toekomst van het vervoer in Nederland
Een belangrijk verschilpunt is ‘betalen naar gebruik’ voor automobilisten. Bij elektrisch vervoer is er brede consensus: het moet voor iedereen betaalbaar en haalbaar zijn, met een goed netwerk van laadpunten. Alle partijen steunen beter openbaar vervoer. VVD en JA21 willen een verlaging van de brandstofaccijns. D66 en CDA zijn voor een (beperkte) verhoging van de dieselaccijns. Over de luchtvaart verschillen de partijen het sterkst van mening.
Nationale Investeringsinstelling
D66, VVD, GL-PvdA en CDA pleiten voor het oprichten van een nationale investeringsinstelling, al verschillen de bedragen en doelen per partij.
Lees hier de volledige Analyse 5 potentiële coalitiepartijen verkiezingsprogramma’s en Keuzes in Kaart
Lees hier Gedetailleerde vergelijking maatregelen CPB 5 partijen
Lees hier het Verkiezingsoverzicht 2025 5 partijen