De afgelopen weken stuitte het Europese klimaatdoel op tegenwind. Eurocommissaris Wopke Hoekstra pleit voor een reductie van 90 procent CO2 in 2040, maar een aantal landen probeert de doelen af te zwakken. Daarmee bewegen steeds meer politici weg van het wetenschappelijk bewijs, dat aantoont dat 90-95 procent reductie nodig is om klimaatschade te beperken. Wie dat serieus neemt, beschouwt klimaatbeleid niet als een politieke voorkeur, maar als een noodzaak.
Overheden hebben de plicht om hun burgers van een veilige en leefbare omgeving te voorzien. Europese landen hebben een disproportioneel hoge bijdrage geleverd aan historische emissies en daarmee extra verantwoordelijkheid om tijdig te verduurzamen. Ten onrechte leggen de politiek en de media vaak de nadruk op de kosten hiervan. In De Telegraaf stond onlangs een kop over wat het klimaatbeleid wel niet zou kosten. Maar pas op: het niet behalen van de klimaatdoelen is ook niet gratis. Dat hangt niet alleen samen met de kosten die overheden moeten betalen na klimaatrechtszaken (wat het demissionaire kabinet absurd genoeg hoopt te doen uit het Klimaatfonds), maar ook met schade door overstromingen en extreem weer, verminderde voedselproductie, meer ziektekosten door hitte en adaptatiemaatregelen voor een stijgende zeespiegel.
Dat is allang geen doemdenken meer, ook Nederland komt hier niet onderuit. Een paar jaar terug zorgde één enkele hagelbui in de glastuinbouw voor meer dan 70 miljoen euro schade. Het Verbond van Verzekeraars schatte de schade aan extreem weer in 2022 al in op meer dan 886 miljoen euro. Volgens de klimaatschadeschatter lopen de totale kosten door droogte, hitte en wateroverlast in Nederland tot 2050 op tot 78-173 miljard euro. Die kosten zullen na 2050 verder stijgen.
DE KOSTEN VAN NIETSDOEN
Schattingen van wereldwijde kosten van klimaatverandering – uitgedrukt in geld – lopen gigantisch uiteen, maar laten we een poging wagen. Onderzoek van Stern laat zien dat de klimaatkosten kunnen oplopen tot 5 tot 20 procent van het wereldwijde bbp. Een onderzoek in het Middle Eastern Journal of Economics schat de schade van alleen hogere temperaturen al op 18 procent van de economie. Sommige berekeningen komen uit op een schade in van 15 tot 34 procent van de economie in 2100, terwijl investeringen in het tegengaan van klimaatverandering met zo’n 1 à 2 procent per jaar deze schade kunnen beperken tot 24 procent. Daarmee is het goedkoper om klimaatverandering tegen te gaan én de wereldbevolking meerdere malen uit de armoede te helpen dan om niets te doen.
De schatting van het IPCC-rapport is dan weer vrij beperkt, met maar 2,6 procent schade aan het bbp in 2100 bij een opwarming van 3,7 graden. Schattingen blijven onzeker. Het is moeilijk om alle effecten mee te nemen, zoals het aantikken van bepaalde kantelpunten. Het smelten van de permafrost kan de wereld bijvoorbeeld 2,4 biljoen per jaar kosten. Uiteraard zullen deze kosten alleen dalen als genoeg landen meedoen aan het tegengaan van klimaatverandering. Geen enkel land kan het klimaat op zichzelf redden, maar elk beetje kan verschil maken in het voorkomen van kantelpunten. Verantwoordelijkheid nemen betekent bovendien je eigen deel doen, ook als anderen achterblijven.
TOPJE VAN DE (SMELTENDE) IJSBERG
Hoewel de meeste kosten van klimaatverandering pas in de toekomst zichtbaar zullen worden, hebben we het topje van de (smeltende) ijsberg nu al ervaren. Tussen 1980 en 2020 werd Europa 2,2 graden warmer, verloren we door branden een bosgebied ter grootte van twee keer Portugal en overleden meer dan 138.000 mensen aan extreem weer. De financiële schade bedraagt in Europa tot 2020 487 miljard – zo’n 750 euro per de gemiddelde Nederlander. Er komen onvermijdelijk meer kosten aan, en het is onze plicht deze te minimaliseren voor toekomstige generaties.
Ondanks de tastbare gevolgen van de klimaatcrisis voelen veel mensen zich alleen staan in hun zorgen. Ze onderschatten structureel het aantal anderen dat zich óók zorgen maakt om klimaatverandering. Het klimaat stond tijdens de verkiezingscampagne misschien meer op de achtergrond, maar wereldwijd wil nog steeds 89 procent van de bevolking strenger klimaatbeleid. 69 procent is zelfs bereid hiervoor 1 procent van het inkomen op te geven.
KANSEN
Gelukkig is het tegengaan van klimaatverandering niet slechts een kostenpost. Klimaatbeleid schept juist ook veel economische kansen. Er komen meer banen in schone sectoren en onze energievoorziening en economie worden onafhankelijker van andere landen. Verduurzaming van woningen vermindert gezondheidsklachten door schimmels en kou, wat Europa tot 194 miljard aan kosten kan schelen. Ook de Nederlandsche Bank beargumenteert dat decarbonisatie niet alleen maar geld kost, maar onze economie juist kan laten groeien. Een mooi voorbeeld is Costa Rica, waar al bijna 100 procent van de elektriciteitsvoorziening hernieuwbaar is, terwijl het land gemiddeld 3,4 procent economische groei over het afgelopen decennium heeft behaald.
Het zou fantastisch zijn als rechts gaat inzien dat klimaatuitgaven niet alleen kosten zijn, maar ook investeringen. Een investering is een uitgave die op termijn weer waarde oplevert: in geld, veiligheid, gezondheid of toekomstbestendigheid. Zo kost een windturbine één keer een hoop geld, maar voorziet deze ons daarna minstens vijftien jaar lang gratis van energie, zijn we daardoor minder afhankelijk van Poetin of Trump en is de lucht schoner.
Een investering in de natuur levert op een andere manier waarde op, die moeilijker in geld uit te drukken is. Het waarderen van het klimaat in monetaire termen is een effectieve manier om de natuur te beschermen in ons kapitalistische systeem, maar het zal helaas nooit een exacte wetenschap worden. Bovendien heerst nog altijd de vraag of geld überhaupt het onderwerp van de discussie moet zijn. Misschien gaat klimaatbeleid niet zozeer om wat het minste kost, maar om wat we als samenleving het meest waard vinden.
Tessa Dieperink is medewerker economie bij de NVDE