Subsidies voor de milieubeweging
‟Als milieuminister steunde ik de milieubeweging financieel. Ik vond dat ik baat had bij de druk van die beweging, die hielp voorkomen dat het item door de politieke gehaktmolen ging en van de agenda verdween. Mijn stelling was dat de mensen met hun in die tijd spreekwoordelijke geitenwollen sokken meer deden voor de samenleving dan menig ander. Ze kregen natuurlijk subsidies, maar ze werden er niet rijk van. Ik ben er nooit op uit geweest hen waar dan ook op af te rekenen.

Extinction Rebellion
‟Extinction Rebellion trekt zich van subsidies niks aan. Daar wordt inmiddels een heel ander debat gevoerd. Welke middelen acht je geoorloofd? Wat vindt je acceptabel? Het gekreun van radicaal-rechts volk dat je centraal van alles moet verbieden, vind ik gevaarlijk. Er zijn genoeg middelen voor burgemeesters om in te grijpen als ze denken dat acties te ver gaan. En uiteindelijk is er de rechter. Respecteer alsjeblieft lokale overheden, zij staan het dichtst bij de burger. Een aantal acties van Extinction Rebellion vind ik dom. Schilderijen bekladden enzo. Daar wek je antipathie mee. Ik kan me voorstellen dat je af en toe een weg blokkeert, maar doe dat niet elke week. Een rechter bepaalt wel of dat past of niet. Ach, we sluiten nu ook lange tijd half Den Haag af voor een NAVO-top. Bij de begrafenis van de paus hebben de Italianen de veiligheid in een week geregeld.”

VVD
‟De VVD heeft meerdere milieuministers geleverd: Ginjaar, Winsemius, ikzelf en nu Hermans. Die hebben nooit op veel gejuich van hun partij mogen rekenen. Het was altijd een beetje meestribbelen door de VVD. Lubbers I was veertig jaar geleden wereldwijd het eerste kabinet dat, nota bene door toedoen van de VVD, viel over een milieu-issue, namelijk een van de vijfhonderd maatregelen uit mijn Nationaal MilieubeleidsPlan: het reiskostenforfait, waar tot die tijd nog nooit iemand van had gehoord. En de geschiedenis herhaalt zich: de Tweede Kamerfractie van de VVD laat Sophie Hermans in de steek.”

Begin klimaatbeleid
‟In 1987 startte op 5 augustus het klimaatbeleid in Nederland met een brief van mij aan de Tweede Kamer met als titel ‘Klimaatverandering door CO2 en andere sporengassen’. Samen met een paar Europese collega’s heb ik in november 1989 in Noordwijk de eerste internationale conferentie op ministersniveau over het klimaat georganiseerd. Het kabinet was een halfjaar daarvoor over mijn Milieubeleidsplan gevallen, ik was zo demissionair als het maar zijn kan. Nieuwsuur rekende recent voor dat als de maatregelen die we in Noordwijk voorstelden waren aangenomen, de uitstoot nu 50 procent lager was geweest. Dat geloof je bijna niet, maar de gerenommeerde wetenschapper Detlef van Vuuren bevestigde het. Geestig detail: bij de afsluitende persconferentie van dat congres zei ik tegen de meer dan honderd buitenlandse journalisten: ‘Nu ben ik nog minister, maar tijdens deze persconferentie wordt mijn opvolger beëdigd.’ Dat was Hans Alders. De journalisten snapten er niets van. Zijn eerste beleidsdaad was het sturen van het verslag van de conferentie naar de Tweede Kamer.”

Leiderschap
‟Rutte had als leider van de VVD en als premier op het belangrijkste maatschappelijke issue van de afgelopen jaren leiderschap moeten tonen. Kamp en Wiebes hebben mij altijd gesteund, maar ook zij moesten het werk alleen opknappen. Ik had verwacht dat Rutte in het maatschappelijk debat vaker het belang van een ambitieus klimaatbeleid zou hebben onderstreept, maar hij kwam niet verder dan de bewering dat windmolens op subsidie draaiden. Daar zei hij later wel spijt van te hebben.”

Slecht geïsoleerde huizen
‟Het probleem zit bij de lage inkomens in slecht geïsoleerde huizen, ook koopwoningen. 85 procent van de mensen heeft eigenlijk geen reëel probleem met de prijs van energie, zo berekende het TNO recent. Het is doodzonde om je beleid over alle mensen uit te smeren in plaats van gerichte maatregelen te nemen voor de groep die het echt nodig heeft.”

Rechtszaak
‟Ik constateer dat er een tekort was richting de ambitie van 55 procent CO2-reductie in 2030. Dat gat werd ook nog eens groter door de domme maatregelen in het Hoofdlijnenakkoord, bijvoorbeeld het intrekken van de warmtepompenplicht [de verplichting om bij vervanging van je cv-ketel minimaal een hybride warmtepomp aan te schaffen, red.]. Het wordt echt problematisch als we de wettelijke doelen niet halen. Ik wens het kabinet dan veel succes met de eerstvolgende rechtszaak. Je moet dan niet klagen dat rechters op de stoel van de politiek gaan zitten.”

Lekkere ramp op zijn tijd
‟Keer op keer wordt aangetoond dat je klimaatbeleid dubbel en dwars terugverdient. Het is goed voor de economie, goed om niet afhankelijk te zijn van dubieuze landen, uiteraard duurzaam en op termijn nog goedkoper ook. Het probleem met klimaatbeleid is de lange termijn. De negatieve effecten worden pas op de lange termijn echt zichtbaar. De laatste jaren hebben de orkanen, bosbranden en watersnood wel geholpen om de mensen wakker te krijgen. Als milieuminister was ik gebaat bij een lekkere ramp op zijn tijd, dat toonde de noodzaak van een stevige aanpak aan en dan kon je door. Zo kon in Montreal direct internationaal beleid afgesproken worden over de aanpak van het gat in de ozonlaag toen er publicaties verschenen over een dramatische toename van het aantal gevallen van huidkanker. Dat is met klimaatverandering anders. Maar ook al ben je radicaal-rechts en geloof je niet in de opwarming van de aarde, dan nog moet je puur om economische redenen vóór klimaatbeleid zijn. Het etiket interesseert me niet, het gaat om het terugdringen van de uitstoot van de broeikasgassen. Loop in demonstraties vooral ook mee met het bordje: ‘Energieonafhankelijkheid’.”

Onomkeerbaar
‟Ook al is er nu een gure, rechtse wind in Nederland en de EU, er zijn inmiddels zoveel stappen gezet dat de energietransitie onomkeerbaar is. De grote bedrijven zien in dat de fossiele manier van produceren maatschappelijk en economisch onhoudbaar is. De recente afzwakking van het beleid door Hoekstra werd door een aantal grote concerns afgekeurd, ze zitten niet te wachten op een versoepeling. Als je als voorman van een groot bedrijf nu nog denkt dat je op lange termijn op fossiele energie kunt blijven draaien, dan ben je dom. Als ik in de Raad van Commissarissen zat, zou ik zo’n voorzitter van de Raad van Bestuur voorhouden dat als hij de boel niet op maandag duurzaam aanpakt, hij vrijdag op zoek kan naar een andere baan. Te vaak heerst puur opportunisme in de boardrooms en wordt te veel gedacht aan de korte termijn en de aandeelhouderswaarde.”

Wetten uit het fossiele tijdperk
‟Als voorzitter van het Klimaatakkoord wees ik in 2021 op het probleem van de netcongestie: (net)bedrijven hadden last van wetten die gemaakt zijn voor fossiele opwekking en letterlijk dateren uit het fossiele tijdperk. Ik vond dat we deze bedrijven uit die patstelling moesten bevrijden. Ik noemde toen vier problemen. Als Alliander wilde investeren, moest het met de collectebus langs bij de 62 aandeelhoudende gemeenten. Dat is idioot. Het tweede probleem was dat Alliander niet vooruit mocht investeren. Verder werd Alliander behandeld als een gewoon bedrijf, er moest een bepaalde verhouding zijn tussen vreemd en eigen vermogen. En het vierde probleem was dat de netwerkbedrijven niet mochten prioriteren. Even los daarvan: voor pensioenfondsen is het een investering om je vingers bij af te likken, veilig en stabiel. Mijn stelling was dat deze bedrijven bevrijd moesten worden van die knellende wetgeving. Er wordt soms gedaan of netwerkbedrijven van de vijand zijn, maar het zijn onze bedrijven, eigendom van provincies en gemeenten. Nu zijn ze gelukkig flink aan het investeren, maar te laat. Ik heb ook voor spoedwetgeving gepleit, omdat het planologisch allemaal veel te lang duurt. Ik ben voor een kleine maar wel krachtige overheid, die doorzettingsmacht heeft en deze durft te gebruiken. Dat moet je organiseren.”

Korreltjes zout en scheten in een netje
‟Bedrijven die zeggen dat ze worden gehinderd door netcongestie neem ik soms met een korreltje zout. Zijn ze al begonnen dan? Ik kan me goed voorstellen dat Hermans nee heeft gezegd tegen de motie om bedrijven die door netcongestie niet zouden kunnen verduurzamen buiten de nationale CO2-heffing te houden. Je maakt het gat in de klimaatdoelen dan weer groter. Bovendien: kijk liever wat er allemaal wel kan binnen je bedrijf. Je moet niet te snel uitzonderingen maken. Neem de maatwerkafspraken. Dat zijn scheten in een netje, om maar eens een politieke uitdrukking uit het verleden te gebruiken: verdwenen voordat je het weet. Bedrijven zijn bij het klimaatakkoord met het instrument akkoord gegaan terwijl ze nu zeggen dat het allemaal niet werkt. Zo zijn we niet getrouwd.”

Industriepolitiek
‟Niemand in de politiek durft de discussie aan over de vraag of een bedrijf als Tata Steel hier kan overleven. Staal is erg belangrijk, maar is het essentieel voor Nederland? Is het echt zo strategisch? Of kun je dat ook op Europees niveau bezien. Hebben wij daar veel miljarden voor nodig? Ik zeg niet zonder meer dat Tata weg moet, maar voer dan die politieke discussie. Anders besluit de rechter straks voor je, want er lopen allerlei zaken (zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk) tegen de uitstoot vaan dat bedrijf. In een normaal land kan het toch niet zo zijn dat je elke ochtend je fiets moet schoonpoetsen vanwege de uitstoot van een bedrijf? We hebben industriepolitiek nodig, waarbij het klimaatbeleid het uitgangspunt, de basis is. Dat vindt de politiek erg ingewikkeld, maar er moet echt een serieus debat over gevoerd gaan worden. Bij de scheepsbouw hebben we gezien wat er kan gebeuren: je pompt ergens vele miljarden in en dan nog is een sector niet te redden. Leer van de geschiedenis.”

Standbeeld voor Hoekstra
‟Ook in Europa is duurzaamheid gelukkig leidend. Ondanks het recente gerommel in de wetgeving blijft dit gehandhaafd. Dat is cruciaal voor de industrie. De discussie gaat eigenlijk alleen nog over de snelheid. Wopke Hoekstra heeft zich de voering uit zijn keel gepraat toen hij in het Europees Parlement op het rooster werd gelegd omdat hij zo graag commissaris wilde worden. Hij noemde als zijn doelstelling 90 procent CO2-reductie in 2040. Laten we die uitspraak inlijsten en er een paar honderd schilderijtjes van maken om in Brussel op te hangen. Ik ben bereid te betalen voor een standbeeld voor Hoekstra als de 90 procent reductie in 2040 gerealiseerd wordt.”

Trump
‟Ik werd in mijn tijd als fractievoorzitter van de VVD Ed Raket genoemd. De VVD was bijna als enige partij voor de plaatsing van kruisraketten tegen de dreiging van de Russische SS-20. Wees niet naïef in onderhandelingen met Russen, dat zeg ik nog steeds. Ze zijn structureel onbetrouwbaar. Mensen zijn niet aardig. De Russen niet. En de Amerikanen net zomin. Die zijn bezig met een totale herstructurering, ze veroorzaken chaos in de verhoudingen in de wereld. Qua economie, energie, wetenschap, de rechtstaat, noem maar op. Is Amerika nog onze vriend met deze psychiatrische patiënt aan het hoofd? Of zijn opvolger? Ik was vorig jaar met mijn zonen in de VS voor de verkiezingen en was bij een Trump-rally. Ongelooflijk dat mensen met ogenschijnlijk gezond verstand naast je zitten te applaudisseren voor alle onzin die die man verkondigt. Ik werd er misselijk van en ben op enig moment met mijn gezicht de andere kant op gaan zitten, ik kon er niet meer tegen. De ochtend na de verkiezingen sprak ik daar de Nederlandse ambassadeur. Die zei: jullie realiseren je in Europa te weinig dat de Republikeinen tot de tanden toe bewapend zijn met driehonderd decreten in hun achterzak, dat China het enige is wat hen uiteindelijk echt interesseert en dat hun ambities zich met Vance nog tot twee periodes na Trump kunnen uitstrekken. Dan is het land volkomen veranderd. Zij had meer dan gelijk. Iedereen houdt in Nederland zijn mond over de import van Amerikaanse lng in de hoop dat het wel goed komt. Maar dat is een wapen. Voor je het weet, zet Trump dat in. Ik vind het diepdroevig dat zo’n mooie relatie naar de vaantjes wordt geholpen. Er is maar één weg voor de Nederlandse en Europese industrie en die bestaat uit verduurzaming en onafhankelijkheid.”

Het commentaar van Ed Nijpels op de recente klimaatbrief van Sophie Hermans
‟1. Met dit pakket gaan we de 55 procent CO2-reductie niet halen. Volgens een berekening van het PBL is de kans op 55 procent reductie tussen de 20 en 30 procent, zwaar onvoldoende. 2. We doen met dit pakket een stap terug in het Nederlandse klimaatbeleid. 3. De Klimaatwet en Europese wetgeving eisen 55 procent CO2-reductie in 2030, dat maakt het pakket juridisch uiterst kwetsbaar. We moeten dan straks niet klagen over rechters die op de politieke stoel gaan zitten. Rechters zijn op de wereld gezet om ervoor te zorgen dat burgers maar ook overheden zich aan de wet houden, zo simpel is het. 4. Het kabinet verzuimt normerend op te treden. De juiste volgorde bij klimaatbeleid is normeren, beprijzen en subsidiëren. Met dit pakket komt daar grotendeels niets van terecht. 5. De greep uit het Klimaatfonds achter de rug van de minister om is symbolisch voor de prioriteiten van dit kabinet. 6. Klimaatbeleid is geen luxe, maar een essentieel onderdeel van een duurzaam en evenwichtig economisch beleid.”